سخنان بابک خضرایی درباره موسیقی، میراث فرهنگی و مفهوم هارمونی در اختتامیه دومین جشنواره موسیقی عبدالقادر مراغی

بابک خضرایی، موسیقی‌دان و پژوهشگر برجسته، در اختتامیه دومین جشنواره موسیقی عبدالقادر مراغی با سخنان خود به بررسی ابعاد مختلف موسیقی و جایگاه آن در فرهنگ و فلسفه پرداخت. وی با ابراز افتخار از حضور در این رویداد، از تلاش‌های انجمن موسیقی مراغه و نقش آن در گسترش موسیقی قدردانی کرد و به همکاری‌های آینده دانشکده موسیقی با این انجمن اشاره نمود.

خضرایی توضیحاتی درباره منشأ واژه «موسیقی» ارائه داد و گفت:
«کلمه موسیقی ریشه‌ای یونانی دارد و به ۹ الهه اساطیری یونان باستان که موز یا میوز نامیده می‌شوند، اشاره دارد. این الهگان هنرهای مختلفی مانند تئاتر، تاریخ، کمدی و نجوم را نمایندگی می‌کردند، اما تنها یکی از آن‌ها الهه موسیقی بود که به نام یوتِرپِ (Euterpe) شناخته می‌شود. با این حال، به دلیل ارتباط همه این الهگان با سازهای موسیقی، اصطلاح موزیکا (Musika) به معنای چیزی که به موزها مربوط است، به عنوان یک نام عام برای هنر موسیقی به کار رفت. این واژه در فرایند ترجمه به زبان عربی به موسیقا تبدیل شد و در فارسی به صورت موسیقی پذیرفته شد.»

وی افزود:
«پیش از ورود این واژه، در ایران کلماتی مانند خنیا رایج بود که از ترکیب “خو” به معنای خوش و “نیا” به معنای نوا تشکیل شده و به معنای نوای خوش است. در عربی نیز از واژگانی مانند لحن و غنا استفاده می‌شد. جالب است بدانیم که موسیقی در ابتدا بیشتر به بخش نظری آن و به‌عنوان یکی از پنج بخش ریاضیات اشاره داشت. این کلمه به‌خاطر رسایی خود به تدریج به تمام هنر موسیقی اطلاق شد.»

خضرایی در ادامه به درک گسترده‌تر موسیقی پرداخت و اظهار داشت:
«موسیقی تنها چیزی نیست که می‌شنویم. در رسائل اخوان‌الصفا سه نوع تناسب معرفی شده است:

1. تناسب کمی، که شامل نسبت‌ها و اندازه‌های قابل‌سنجش در یک سازه است.
2. تناسب کیفی، که بیانگر هماهنگی رنگ‌ها یا عناصر مختلف است.
3. تناسب هارمونیک، که ترکیبی از تناسب کمی و کیفی است.

این مفهوم هارمونیک همان چیزی است که گوته در قرن ۱۹ با جمله “معماری موسیقی منجمد است” بیان کرده است. از این رو، هرچیزی که در آن این دو نوع تناسب وجود داشته باشد، می‌تواند موسیقایی باشد—حتی یک انسان که هارمونی درونی دارد.»

او تأکید کرد:
«اخوان‌الصفا تمام عالم را به‌عنوان یک نظم موسیقایی در نظر می‌گیرد. بنابراین، موسیقی چیزی فراتر از صوت است؛ بخشی از آن را می‌شنویم، بخشی دیگر را می‌بینیم و لمس می‌کنیم، و این اهمیت فلسفی موسیقی را نشان می‌دهد.»

خضرایی سخنان خود را با تجلیل از غنای فرهنگی موسیقی ایران و تشکر از برگزارکنندگان جشنواره به پایان رساند.